Jouw cloud droogt mijn rivier op
Een buurman die in de omgeving grond opkoopt en gebouwen neerzet die enorme hoeveelheden water uit het gebied onttrekt. Zo veel, dat het water niet meer uit je kraan komt. Het gebeurt op verschillende plekken op de wereld. Datacenters worden vaak gebouwd op plekken waar water al schaars is. In 2023 zei Microsoft dat 42% van hun water afkomstig was uit gebieden waar er een tekort is aan water. Datacenters worden vaak in deze gebieden gebouwd, omdat ze het beste werken op plekken met lage luchtvochtigheid. Daarnaast wordt er geen zeewater gebruikt om corrosie zoveel mogelijk te voorkomen.
"Zowel mensen als data kunnen niet leven zonder water. Maar menselijk leven is essentieel, data niet."
- Aurora Gómez, lid van de actiegroep Tu Nube Seca Mi Río
Onder het mom van technologische vooruitgang, bouwen big tech bedrijven steeds meer datacenters. Ze beloven werkgelegenheid, innovatie, oplossingen voor maatschappelijke problemen en het aanpakken van de klimaatcrisis. Maar in praktijk leiden ze tot veel problemen voor de omgeving. Deze gebouwen gevuld met computers hebben enorme hoeveelheden water nodig om de technologie te koelen. En het water is nog maar één van de vele grondstoffen die technologie in grote mate verbruikt. Daarmee neemt de druk op de leefbaarheid van onze planeet verder toe.
Hallo, wereld
Wereld: stamt van het Latijnse woord vir (man) en een Gotisch woord alds (tijdperk, leeftijd). Wereld betekent dus eigenlijk ‘mensenleeftijd’ en ‘de mensen die in zo’n periode leven, de mensheid’. De wereld is dus eigenlijk vernoemd naar zijn menselijke bewoners.
Iedereen die weleens geprogrammeerd heeft, kent ‘Hallo wereld’. Het is in alle programmeertalen de eerste zin die je leert. Daarmee is het niet simpelweg een zin, het is een traditie. Maar wie begroeten we met deze zin? En vereist de huidige tijd van klimaatcrisis en het uitsterven van diersoorten niet een andere benadering? Tot nu toe begroeten we met onze 'Hallo wereld' opening alleen elkaar als mensen, terwijl de technologie de we maken ons hele ecosysteem zou moeten dienen.
Er is steeds meer bekend over de grote impact die computer technologieën hebben op onze planeet, waaronder verwoesting door het delven van zeldzame grondstoffen en de enorme hoeveelheid water- en energiegebruik. De keuze om op deze manier technologie te ontwerpen en in te zetten draagt daarmee bij aan het verergeren van de klimaat crisis en uitroeien van dieren, planten en schimmels. Om aarde en klimaat herstellen moeten we stoppen de mens als uitgangspunt te nemen en leren rekening te houden met de ecologie waar we onderdeel van zijn.
Een nieuw uitgangspunt
Centraal in het werk van Waag staat het bevragen van technologie en onderliggende culturele aannames. Waag bevraagt dus niet alleen technologie, maar ook de systemen rond technologie: Waarom moet het sneller? Waarom moet het meer? En als we het onderliggende systeem veranderen, hoe zou technologie er dan uitzien?
"Technologen zijn erg goed in stapsgewijze oplossingen, maar om hele gewoonten te regenereren, moeten we leren van ecologen die kijken vanuit een heel systeem."
- Maria Farrell en Robin Berjon
Duurzame hervormingen zijn momenteel nog vaak beperkt tot het veranderen van onderdelen in het huidige kapitalistische systeem, niet het systeem zelf. Het denken vanuit systemen en relaties zit in de kern van regeneratief ontwerp. ‘Regeneratie’ gaat over een essentieel onderdeel van leven; namelijk de kracht om te herstellen, te vernieuwen, relaties te vormen en te leren.
"Regenerativiteit dwingt ons om te bevragen wat de intenties zijn achter de tools en gewoonten waar we zo gewend aan zijn geraakt. Het dwingt ons om te begrijpen wat de impact van die tools en gewoonten zijn op een schaal die groter is dan we in eerste instantie kunnen zien of voelen."
– Ola Bonati, Waag Futurelab
Tegelijkertijd zullen computer technologieën altijd uitputtend/extractief zijn vanwege de benodigde grondstoffen, energie en water. Regeneratieve technologie gaat daarom vooral om het creëren van wederkerige relaties tussen mens, meer-dan-mens en omgeving. Het is technologie die ontworpen is vanuit een systemisch perspectief die de aarde met al haar bewoners als uitgangspunt neemt.
"In ons huidige systeem hebben mensen al zo veel aan onze planeet onttrokken. Regeneratie gaat over het hersellen van de balans. Niet alleen het gebruik van de aarde, maar ook over het teruggeven. Er is geen 100% groene technology, daarom is het interessant om te begrijpen hoe regeneratie ons perspectief op technologische ontwikkelingen kan verschuiven.”
- Judith Veenkamp, Waag Futurelab
Hoe komen we daar?
Er zijn al bewegingen in de ontwerpwereld die een wederkerige relatie tussen mens en omgeving centraal zet. Permacultuur, ontstaan als tegenbeweging op de industriële landbouw, is een ontwerpmethode gebaseerd op werken met de natuur in plaats van tegen. Geïnspireerd door deze ideeën van permacultuur zet de permacomputingbeweging zich in voor weerbaarheid en regeneratie in computertechnologie. Daarbij baseert het zich op een aantal principes voor het gebruiken en ontwerpen van technologie, bijvoorbeeld de principes ‘Not Doing’ en ‘Expose the seams’.
Not Doing: Kies er voor om technologie niet te gebruiken en stimuleer ontgroei. Op de politieke vraag waarom en hoe we technologie gebruiken op een opwarmende aarde, wordt efficiëntie vaak als antwoord gegeven zonder de extractieve businessmodellen te bevragen. We bevinden ons momenteel in een Jevons Paradox: de hogere efficiëntie leidt tot meer gebruik, waardoor efficiëntie niet leidt tot minder druk op bronnen. De meest effectieve manier om de schade van computing te verminderen is door te observeren wat er echt nodig is en technologie (soms) simpelweg niet te gebruiken.
Expose the seams: Maak mechanismen in technologie zichtbaar en wees daarmee transparant over betekenissen, motivaties en materialiteit. Frictieloze en gelikte software verdoezelen onderliggende processen. Het verbergen van de onderliggende processen vormt voor gebruikers een obstakel voor het begrijpen hoe de technologie werkt, kritische vragen en interactie, en het delen van vaardigheden. Denk bijvoorbeeld aan AI waarbij het niet duidelijk is hoe een prompt tot het eindresultaat leidt.
De principes helpen reflecteren op huidige schadelijke technologische gewoonten en ideeën, de schaarsheid van natuurlijke bronnen te erkennen en te zorgen voor zowel menselijke als meer-dan-menselijke behoeften. Permacomputing maakt de impact van onze technologie op de planeet tastbaar, biedt alternatieve werkwijzen en creëert een collectieve verbeelding van regeneratieve technologie.
Wat doet Waag?
Waag Futurelab is ervan overtuigd dat met de huidige houding ten opzichte van technologie, technologische ontwikkelingen de planeet niet gaan redden. De relatie tussen technologie en de planeet is slechts een weerspiegeling van onze eigen relatie met de planeet. Daarom ontwikkelt Waag samen met kunstenaars, bewoners, ontwerpers, en overheden nieuwe vaardigheden relaties aan te gaan met onze omgeving en andere levende wezens om ons heen.
Wat ons hierbij helpt is dat we in 2025 een zoöperatie zijn geworden, een organisatievorm die streeft naar een wederkerige relatie tussen organisatie en ecologie. Dat betekent dat Waag binnen haar werkzaamheden zoekt naar alternatieve, ecologische manieren van het ontwerp en gebruik van technologie.
We bouwen voort op ideeën als permacomputing en de zoöperatie. Met deze vaardigheden kunnen we vanuit regeneratieve perspectieven technologie bevragen, ontwerpen en gebruiken “niet om op zoek te gaan naar een 'perfect groen' alternatief, maar om nieuwe denkwijzen te omarmen die de ecologische weerbaarheid van het collectief op de eerste plaats zet. Dat is waar andere benaderingen rond computation, andere beoordelingsmethoden en nieuwe modellen van governance ontstaan." – Ola Bonati
Zo werkt Waag toe naar technologie die de democratie verstevigd en binnen de grenzen van de planeet blijft.
Wil je meer weten over regeneratieve technologie? Of wil je aan de slag met permacomputing? Kom dan naar de workshop op maandag 24 november. Of doe inspiratie op met de Demonstrator: Designing Regenerative Technology.
