Technologisch Burgerschap

In de digitale samenleving die we nu kennen, hebben technologische ontwikkelingen een grote invloed op hoe deze is ingericht. Jongeren worden steeds meer geconfronteerd met de vraag hoe zij zich verhouden tot technologie en de manier waarop deze technologieën hun dagelijks leven beïnvloeden. 

In het project Technologisch Burgerschap onderzocht Waag Futurelab, samen met partners en jongeren, de rol van creatieve maakprocessen in het ontwikkelen van burgerschapsvaardigheden bij jongeren in een digitale samenleving. Deze maakprocessen waren gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar ‘critical making’, een hands-on proces waarbij digitale technologieën worden gekoppeld aan maatschappelijke vraagstukken. Technologisch Burgerschap betekende dus niet alleen dat jongeren technologie konden gebruiken, maar dat ze deze ook konden begrijpen, bevragen en zelfs ontwerpen.

In dit project werd duidelijk dat maakprocessen, verbeeldingskracht en kunst een belangrijke rol speelden in het zichtbaar maken van kwesties die zich zouden voordoen in de toekomst van de digitale samenleving. Het ging daarbij niet alleen om technologie, maar om de bredere maatschappelijke en ethische vraagstukken die technologie met zich meebracht. Burgerschapsvaardigheden, zoals het maken van keuzes voor de eigen toekomst, werden steeds meer gekoppeld aan het gebruik van technologie, bijvoorbeeld het gebruik van systemen zoals DigiD.

Uit de inventarisatie bleek dat jongeren in eerste instantie weinig betrokken waren bij het debat over de impact van technologie op gezondheid en democratische processen. Hoewel het merendeel van de jongeren basis digitale vaardigheden bezat, waren er grote verschillen in hoe jongeren met technologie omgingen, afhankelijk van hun opleidingsniveau. Dit liet zien dat jongeren vaak een achtergestelde positie innemen als het gaat om het voeren van een dialoog over technologie en de toekomst van de digitale samenleving.

In 2023, tijdens acht workshops, werd onderzocht hoe creatieve praktijken jongeren konden helpen maatschappelijke kwesties zichtbaar en bespreekbaar te maken. Het werd duidelijk dat jongeren veel expertise hadden in het consumeren van technologie, maar weinig gevoel van eigenaarschap hadden over de technologieën om hen heen. Dit gebrek aan eigenaarschap kwam vooral tot uiting in het feit dat jongeren niet het gevoel hadden dat technologie voor hen ontworpen was en dat zij zelf weinig invloed konden uitoefenen op de ontwikkeling ervan. Ze voelden zich getraind in weerbaarheid tegenover technologie, maar niet in het ontwerpen ervan.

Een van de belangrijkste conclusies was dat, hoewel jongeren goed waren in het consumeren van technologie, ze weinig vertrouwen hadden in hun vermogen om deze technologieën zelf te ontwerpen of aan te passen. Dit gebrek aan eigenaarschap en invloed leidde tot een gevoel van machteloosheid, wat hun betrokkenheid bij de ontwikkeling van technologie en het debat over de digitale toekomst verder belemmerde. Technologie werd vaak gezien als iets dat hen overkwam, in plaats van iets waar ze actief deel van uitmaakten.

De samenwerking tussen Stichting Designathon Works, Waag, New Tech Kids en Het Rathenau Instituut, ondersteund door de subsidie van ClickNL, benadrukte het belang van de creatieve industrie bij het bevorderen van maatschappelijk verantwoorde innovatie. De projecten toonden aan dat jongeren meer betrokken zouden raken bij technologische ontwikkelingen als ze daadwerkelijk de kans kregen om invloed uit te oefenen en hun ideeën te delen.